Od 1937 roku wznoszone są na pozycjach obronnych kompanijne i batalionowe schrony dowodzenia, zaprojektowane zgodnie z nowo opracowanymi przepisami dotyczącymi zadań obronnych i stosowanych rozwiązań konstrukcyjnych. Schrony dowodzenia, dotychczasowo wznoszone jako obiekty bierne, mają prowadzić również działania obronne. Otrzymują wymagane wytycznymi stanowisko bojowe ciężkiego karabinu maszynowego na podstawie fortecznej w wydzielonej izbie bojowej. W zależności od typu schronu prowadziło obronę ogniem bocznym lub czołowym.

Zadania bojowe

Dobrym przykładem wdrażania nowej koncepcji schronu dowodzenia z realizacją zadań obronnych jest kompanijny schron dowodzenia z odcinka Sępolno Wielkie Pozycji Pomorskiej. Jeden z dwóch o zbliżonych rozwiązaniach konstrukcyjnych obiektów wzniesiono przy drodze z Sępolna Wielkiego do Białego Boru. Zaliczany jest do schronów II linii obrony. Zadania bojowe zostały wzorcowo wpisane w nową koncepcję schronu dowodzenia ze stanowiskiem broni maszynowej.
W sektorze stanowiska 7,92 mm ciężkiego karabinu maszynowego MG 08 znalazł się przebiegający w kierunku północnym odcinek drogi do Sępolna Wielkiego. Stanowisko obrony zapola, uzbrojone w 7,92 mm karabin maszynowy MG 34 na lekkiej podstawie fortecznej, mogło prowadzić skuteczny ostrzał z broni maszynowej tej samej drogi, ale w kierunku południowo-wschodnim.

O ile izba bojowa dla ciężkiego karabinu maszynowego na podstawie fortecznej, dopracowywana na przestrzeni kilku lat, nie przysparzała już niemieckim planistom większych problemów, to w przypadku nowo wprowadzanego stanowiska obrony wejścia i zapola zauważalne są pewne niedociągnięcia.

Mogły być spowodowane wyjątkowo szybko zmieniającymi się wytycznymi, nie koordynowanymi w czasie. Stanowisko obrony wejścia i zapola w schronie przy drodze z Sępolna Wielkiego do Białego Boru otrzymało imponująco wyglądającą strzelnicę z pięknie wykonanym profilem przeciw rykoszetowym. Przewidziano zastosowanie 7,92 mm karabinu maszynowego MG 34 na lekkiej podstawie fortecznej, ustawionej na blaszanym stoliku. W niemieckiej nomenklaturze mówi się w takiej sytuacji o zastosowaniu MG 34 jako lekkiego karabinu maszynowego. Aby umożliwić montaż lub demontaż lekkiej podstawy fortecznej w saniach (Fot. 05), zamocowanych do blaszanego stolika, wykonano w osi strzelnicy niszę w przeciwległej ścianie izby. Nisza widoczna jest na zdjęciu 06 po jego prawej stronie. Blaszany stolik mocowano do posadzki za pomocą czterech kotw. Rozstaw kotw umożliwia określenie zastosowanego typu stolika. Przewidziany sektor ostrzału dla takiego stanowiska za stalową płytą 422 P01 wynosił 65 stopni.

Z niezrozumiałych względów grubość ściany została zwiększona do 113 cm. Kąt rozglifienia strzelnicy około 54 stopni w płaszczyźnie poziomej wymuszał wydłużenie ściany lub konieczność  jednostronnego zagłębienia płyty 422 P01 w bocznej, prawej ścianie izby. Wykonane pomiary wykazały, że w uzyskano niesymetryczny sektor ostrzału. Efektywny sektor ostrzału został ograniczony do 42 stopni przez tylną ścianą schronu. Sektor ostrzału wynosił około 15 stopni w lewo od osi strzelnicy, a w prawo rzędu 27 stopni. W kolejnych latach rozwiązanie zostało zoptymalizowane przez zwiększenie kąta przecięcia się ścian. Zagadnienie to prezentuje rys. 03. Problem ten został dostrzeżony podczas inspekcji nowo wznoszonych pozycji obronnych w 1936 roku i zdefiniowany w corocznym sprawozdaniu (niem. Erfahrungen des Baujahres 1936, Besichtigungsbemerkungen).

Do napowtarzania gazoszczelnych pomieszczeń obiektu zastosowano dwa filtrowentylatory HES. Urządzenia zostały umieszczone po jednym w izbie bojowej (Rys. 04. 1) i izbie gotowości bojowej (Rys. 04. 5). Zadaniem filtrowentylatorów było zassanie powietrza przez czerpnie osadzone tylnej ścianie schronu, a następnie wtłoczenie go z lekkim nadciśnieniem do pomieszczenia bezpośrednio napowietrzanego. Pomieszczenia schronu wyposażono w gazoszczelne drzwi stalowe.

Odtworzenie części układu wentylacji w kompanijnym schronie dowodzenia, położonym przy drodze Sępolno Wielkie – Biały Bór, utrudnia niepowtarzalność jego konstrukcji. Dlatego też obieg powietrza pomiędzy izbą łączności (Rys. 04. 3), pomieszczeniem dowodzenia (Rys. 04. 4) a izbą gotowości bojowej (Rys. 04. 5) należy traktować jako domniemane rozwiązanie [01]. Opisany obiegu powietrza między wskazanymi trzema izbami byłby możliwy tylko w przypadku osadzenia rury w cienkiej ściance działowej pomiędzy izbą dowodzenia a gotowości bojowej. Taka rura nie została odnaleziona.

Przepływ powietrza rozważany jest przy zamkniętym okienku do przekazywania dokumentów oraz przy zamkniętych drzwiach gazoszczelnych 59 P8, pomiędzy tymi pomieszczeniami a izbą gotowości bojowej.

Pomieszczeniem bezpośrednio napowietrzanym jest izba łączności (Rys. 04. 3). Powietrze, zassane przez czerpnie i sprężone przez filtrowentylator, podawane jest do izby łączności stalową rurą o niebieskim kolorze. Pomieszczeniami pośrednio napowietrzanymi przez powietrze z izby łączności są kolejno izba dowodzenia, izba gotowości bojowej, izba ze stanowiskiem obrony wejścia i zapola (Rys. 04. 6) oraz śluza przeciwgazowa (Rys. 04. 7). Przepływ powietrza między pomieszczeniami odbywa się poprzez rury osadzone w ścianach z wlotami zabezpieczonymi nadciśnieniowymi zaworami Drägera [01] na zasadzie różnicy ciśnień. Wyjątkiem od podanej reguły jest przepływ powietrza między izbą ze stanowiskiem obrony wejścia i zapola a śluzą przeciwgazową, który odbywa się poprzez otwartą strzelnicę obrony wejścia.

Należy zwrócić uwagę, że korytarz oddzielający (Rys. 04. 2) część bojową od części dowodzenia w przypadku omawianego schronu nie jest przewietrzany. Jest bierną śluzą przeciwgazową typową dla wczesnych konstrukcji z mechanicznie wymuszonym obiegiem powietrza. W później wznoszonych obiektach niedogodność ta została usunięta.