Wyjście ewakuacyjne w schronie biernym na Pozycji Olsztyneckiej

Posted on Posted in Fortyfikacje niemieckie
Opracował: Franz Aufmann
Fot. 01. Elewacja schronu biernego L 100 dla drużyny piechoty (niem. Gruppenunterstand) na Pozycji Olsztyneckiej (niem. Hohsteiner Stellung).

 

W ramach rozbudowy pozycji obronnych w Prusach Wschodnich, wybudowano do końca 1938 roku na Pozycji Olsztyneckiej (niem. Hohenstein-Stellung) 118 z 120 planowanych schronów biernych dla drużyny piechoty. Część wybudowanych schronów biernych, o dwóch pomieszczeniach połączonych przejściem o wymiarach w przekroju poprzecznym 80 x 60 cm (wysokość x szerokość), otrzymało oryginalne rozwiązanie konstrukcyjne wyjścia ewakuacyjnego (niem. Notausgang) [01].
Wyjście ewakuacyjne został umieszczano przez projektantów w nieobsypanej części tylnej ściany schronu, w której również znajdowało się wejście do obiektu. Otwór wyjścia ewakuacyjnego zamurowano ścianką ceglaną o grubości równej szerokości cegły [02] w zewnętrznej płaszczyźnie ściany tylnej schronu. Nieobsypaną część elewacji schronu pokryto tynkiem o charakterystycznej fakturze zwanej „barankiem”, malowanym kolorami ochronnymi. Położenie otworu wyjścia ewakuacyjnego było nierozróżnialne.

 

Fot. 02. Otwór wyjścia ewakuacyjnego w schronie biernym dla drużyny piechoty na Pozycji Olsztyneckiej.

 

Fot. 03. Otwór wyjścia ewakuacyjnego w schronie biernym L 90 dla drużyny piechoty na Pozycji Olsztyneckiej.

Wyjście ewakuacyjne od strony pomieszczenia magazynowego (Fot. 04) schronu biernego nie zabezpieczono gazoszczelnymi drzwiami stalowymi [03]. Przewidziano jedynie  zastosowanie blokady z  jednego rzędu dwuteowych profili stalowych. Wsuwano je od góry w dwa pionowe kanały, wykonane obustronnie w bocznych ścianach wyjścia ewakuacyjnego (Fot. 03). Otwór poprowadzono przez tylną ścianę schronu z dużym wzniosem. Wykonano stopnie ułatwiające przejście. Pochylenie otworu wyjścia ewakuacyjnego zredukowało powierzchnię narażoną na bezpośredni ostrzał oraz wyeliminowało konieczność budowy zewnętrznego szybu przy tylnej ścianie schronu.

 

Fot. 04. Ściana z wyjściem ewakuacyjnym w schronie biernym dla drużyny piechoty na Pozycji Olsztyneckiej.

 

 

Fot. 05. Napis na schodku wyjścia ewakuacyjnego.

 


[01] – inne rozwiązania wyjścia ewakuacyjnego w niemieckiej fortyfikacji opisano w opracowaniu Wyjście ewakuacyjne – Notausgang
[02] – wymiary cegły odnoszą się do długości x szerokości x wysokości.
[03] – rozwiązanie charakterystyczne dla obiektów niemieckiej fortyfikacji stałej z początku lat trzydziestych.

Wyjście ewakuacyjne – Notausgang

Posted on Posted in Fortyfikacje niemieckie
Opracował: Franz Aufmann

 

Fot. 01. Szyb wyjścia ewakuacyjnego schronu R105c z 1940 roku o lokalizacji w pobliżu miejscowości Zbójna (Galinde Stellung).
Fot. 02. Otwór wyjścia ewakuacyjnego w schronie na ckm w tzw. kazamacie pancernej z roku 1933 (34?) Pozycji Lidzbarskiej. Otwór nie był zabezpieczony drzwiami stalowymi od strony wnętrza schronu.

Wyjście ewakuacyjne (niem. Notausgang) miało zapewnić załodze schronu poczucie bezpieczeństwa. Stworzyć możliwość opuszczenia obiektu w przypadku zablokowania wyjścia ze schronu, zasypania lub zakleszczenia drzwi wejściowych. W niemieckiej fortyfikacji stałej wyjście ewakuacyjne stanowił poziomy otwór o czworokątnym przekroju, wykonany w zewnętrznej ścianie schronu. Standardowe wymiary  otworu w przekroju poprzecznym,  wynosiły (szer. x wys.) 0,60 x 0,80 m [01]. W początkowym okresie, wylot wyjścia ewakuacyjnego umieszczany był przez projektantów na elewacji schronu w pobliżu standardowego wejścia do schronu. Otwór wyjścia był zamurowany w zewnętrznej płaszczyźnie ściany i pokryty tynkiem. Drugim wariantem, stosowanym standardowo w późniejszym okresie,  było rozwiązanie w którym pozioma część wyjścia ewakuacyjnego wykonana była w obsypanej nasypem ziemnym ścianie. Wylot otworu znajdowała się w pionowym szybie, poprowadzonym wzdłuż zewnętrznej powierzchni schronu. Ocembrowany szyb o półkolistym lub czworokątnym (Fot. 01) przekroju wypełniano sypkim piaskiem. Piasek zabezpieczał możliwość dostania się przez saperów nieprzyjaciela bezpośrednio do wejścia ewakuacyjnego jak również chronił szyb przed zniszczeniem przez fale detonacyjne tworzone przez wybuchające w pobliżu pociski artyleryjskie większego kalibru. Czoło otworu poziomej części wyjścia ewakuacyjnego było również zamurowane w płaszczyźnie ściany szybu. W większości przypadków zabezpieczenie to wykonywane było z jednego rzędu cegieł. Do blokady wyjścia ewakuacyjnego używano dwuteowych belek stalowych (Fot. 10). Wyposażono je w poprzeczne opory ułatwiające ich układanie. W późniejszym okresie otrzymały uchwyty. Oba rozwiązania zaistniały w niemieckich fortyfikacjach na wschodnich terenach w okresie międzywojennym, ale w różnych przedziałach czasowych. Jedną z najwcześniej budowanych pozycji obronnych była Pozycja Lidzbarska (niem. Heilsberg Stellung) w Prusach Wschodnich. Przeprowadzone rozeznanie na terenie Pozycji Lidzbarskiej wykazało stosowanie wyjścia ewakuacyjnego odpowiadające drugiemu rozwiązaniu już od 1933 roku (z roczną przerwą w 1934 roku). Fot. 02 prezentuje wyjście ewakuacyjne w schronie na ckm w tzw. kazamacie pancernej z 1933 roku na Pozycji Lidzbarskiej. Otwór wyjścia ewakuacyjnego w ścianie tylnej schronu nie był zabezpieczony drzwiami stalowymi od strony wnętrza.


Fot. 03. Widok wyjścia ewakuacyjnego schronu nr 410 [02] w miejscowości Głogów (Pozycja Odry).

Fot. 03. Widok wyjścia ewakuacyjnego schronu nr 410 [02] w miejscowości Głogów (Pozycja Odry).

Fot. 04. Widok otworu wyjścia ewakuacyjnego w izbie ze strzelnicą obrony wejścia i zapola schronu R 105b z 1939 roku w miejscowości Martiany (Giżycki Rejon Umocniony)[03].
Fot. 05. Widok otworu wyjścia ewakuacyjnego w płaszczyźnie elewacji schronu R 105b z 1939 roku w miejscowości Martia-ny (Giżycki Rejon Umocniony). Widoczne są kanały na dwa rzędy belek dwuteowych [03].

Pierwsze rozwiązane stosowane było w latach  1933 – 1935 oraz drugie równolegle od 1933 roku w nowo wznoszonych obiektach fortyfikacyjnych Pozycji Pomorskiej (niem. Pommern Stellung). Nie oznacza to jednak, że każdy schron otrzymywał wyjście ewakuacyjne, szczególnie w przypadku wczesnych konstrukcji jednoizbowych lub w późniejszym okresie o niższej klasie odporności. We wczesnym okresie rozbudowy pozycji obronnej ten sam typ schronu mógł być wzniesiony na sąsiednich  odcinakach w wersji z lub bez wyjścia ewakuacyjnego.
Dla zwiększenia poczucia bezpieczeństwa załogi schronu, wyjście ewakuacyjne zostało celowo umieszczone w izbie pogotowia schronu bojowego. Przykładem takiego rozwiązania może być schron z tzw. kazamatą pancerną na ckm z lat 1933 -1934 z Pozycji Lidzbarskiej. Otwór wejściowy w tym okresie nie był jeszcze chroniony stalowymi drzwiami (Fot. 02). Zastosowano wyłącznie blokadę przy pomocy belek dwuteowych, wsuwanych od góry w obustronnie wykonane pionowe kanały w ścianach bocznych wyjścia. Sposób zamknięcia został uznany w późniejszym okresie jako standardowy. Zmianie ulegała liczna rzędów blokady (Fot. 05). Była uzależniona od klasy odporności obiektu ( przy odporności obiektu B1 – dwa rzędy, przy C – jeden rząd). Przestrzeń za blokadą wypełniono murem ceglanym bez zaprawy łączącej. Na przestrzeni kilku lat zmienia się  kolejność zastosowanych zabezpieczeń wyjścia ewakuacyjne (patrz Fot. 03 i Fot. 04). Modernizowano konstrukcję belek dwuteowych jak również kształt kanałów, w których były osadzane. Rysunek 01 prezentuje jedno z ostatnich rozwiązań wyjścia ewakuacyjnego, zalecanego w stosowaniu od 1944 roku.
Dostęp do wyjścia ewakuacyjnego od strony wnętrza schronu został ograniczony przez zastosowanie drzwi. Początkowo były to niekatalogowe drzwi starego typu. W późniejszym okresie zastosowano  drzwi stalowe (niem. Stahltür) 51P8 oraz mniej materiałochłonne drzwi gazoszczelne (niem. Gasschutztür) 410P9 (Fot. 07). Drzwi stalowe 51P8 posiadały wymiary 0,6×0,8 m. Ich waga wynosiła 400 kg. Były wykonane w klasie odporność D. Waga drzwi gazoszczelnych 410P9 została zredukowana do 110 kg.
Godne uwagi jest zdjęcie Fot. 06 wyjścia ewakuacyjnego, wykonane w schronie pozycji obronnej Neckar-Enz-Stellung. Nad wejściem umieszczono charakterystyczny dla niemieckiej fortyfikacji napis eksploatacyjny: „Notausgang, Trager entfernen, Mauerwerk und Verputz durchstossen und nach oben minieren“. Informuje on o konieczności wykonania określonych czynności w celu opuszczenia schronu przy pomocy wyjścia ewakuacyjnego. Po otwarciu drzwi należało zdemontować blokadę, wykonaną z dwuteowników. Przebić mur ceglany. Następnie usunąć, opadające pod własnym ciężarem, sypkie wypełnienie pionowego szybu ewakuacyjnego. W celu opuszczenia schronu należało pokonać poziomy odcinek wyjścia ewakuacyjnego o długości równej grubości ściany zewnętrznej. Szerokość otworu wynosiła 0,6 m a wysokość 0,8 m. Następnie wspiąć się pionowym, ocembrowanym szybem na powierzchnię. Zadanie to umożliwiały stalowe klamry, osadzone w zewnętrznej ścianie schronu. Ostatnią niezbędną czynnością było usunięcie lekkiej pokrywy, przykrywającej szyb. Jej zadaniem była ochrona  szybu przed zalewaniem przez wodę deszczową. Standardowo wykonywano odwodnienie szybu na poziomie zerowym schronu – na poziomie fundamentu. Szyb kończył się na poziomie zewnętrznej powierzchni stropu. Czy ta droga ewakuacji rzeczywiście gwarantowała załodze bezpieczne opuszczenie schronu?

 

Fot. 06. Wyjście ewakuacyjne schronu nr 97 pozycji obronnej Neckar-Enz-Stellung w pobliży miejscowości Gundelsheim w Niemczech (Fot. Rainer Zühlke).

Fot. 07. Drzwi gazoszczelne 410P9 wyjścia ewakuacyjnego w schronie R120 w Dąbrówce [04] (pozycja obronna – Przedmoście Warszawy).

 

Fot. 08. Drzwi gazoszczelne 410P9 wyjścia ewakuacyjnego w schronie R120 w Dąbrówce [04] (pozycja obronna – Przedmoście Warszawy). Widoczna jest uszczelka zapewniająca gazoszczelność zamknięcia.

Fot 09. Dwurzędowe zamknięcie wyjścia ewakuacyjnego w schronie R120 w Dąbrówce (pozycja obronna – Przedmoście Warszawy – Brückenkopf Warschau).

 

Fot. 10. Stalowa belka (dwuteownik 200) z uchwytem do blokady wyjścia ewakuacyjnego.

 

Fot. 11. Stalowa belka (dwuteownik 200) z uchwytem do blokady wyjścia ewakuacyjnego.

 

Rys. 01. Widok wyjścia ewakuacyjnego zgodnego z projektem z 1944 roku (źródło: NARA). 1. – betonowy lub ceglany szyb, 2. – sypkie wypełnienie szybu, 3. – klamry osadzone w ścianie schronu, 4. – mur z zaprawą wapienną, 5. – tynk, 6. – odwodnienie szybu, 7. – belka dwuteowa blokady, 8. – dębowe kliny ustawcze, 9. – mur bez zaprawy wiążącej, 10. – lekka pokrywa szybu, zabezpieczająca przed wodą deszczową.

 


[01] – W obiektach z 1933 roku wymiary otworu w przekroju poprzecznym wynosiły (szer. x wys.) 0,80 x 1,10 m.

[02] – schronem opiekuje się Głogowski Ruch Odkrywców Tajemnic (Grot).

[03] – Schron nie posiadał nasypu ziemnego. Był maskowany jako zabudowanie gospodarcze. Widoczne są elementy schronu, które w standardowym przypadku zakryte są nasypem ziemnym.  Obiekt został przedstawiony w opracowaniu Regelbau R 105 – Niemiecki schron bojowy z 1939 roku.

[04] – schronem opiekuje się koło terenowe „Przedmoście Warszawa” Stowarzyszenia na Rzecz Zabytków Fortyfikacji Pro Fortalicium.

 

 

PPK – jednokondygnacyjny schron do ognia bocznego na dwa ckmy i rkm – wyjście ewakuacyjne – Linia Mołotowa

Posted on Posted in Fortyfikacje sowieckie
Opracował: Franz Aufmann
PPK - jednokondygnacyjny schron do ognia bocznego na dwa ckmy i rkm
Fot. 01. Linia Mołotowa. PPK – jednokondygnacyjny schron do ognia bocznego na dwa ckmy i rkm. (Podemszczyzna, Rawsko Ruski Rejon Umocniony).

Fot. 02. Linia Mołotowa. PPK – jednokondygnacyjny schron do ognia bocznego na dwa ckmy i rkm. Od lewej: poziomy korytarz wyjścia ewakuacyjnego, strzelnica obrony zapola i wejścia do schronu (Podemszczyzna, Rawsko Ruski Rejon Umocniony).
Rys. 01. PPK – chron do ognia bocznego na dwa ckmy i rkm.

Obiekt z wyjściem ewakuacyjnym w ścianie bocznej izby bojowej. 1. izba bojowa na ckm, 2. izba bojowa na ckm z wyjściem ewakuacyjnym, 3. izba dowodzenia, 4. korytarz i magazyn, 5. izba załogi, 6. izba zaplecza technicznego z filtrami przeciwchemicznymi i wentylatorami, 7. pomieszczenie socjalne ze strzelnicą obrony wejścia, 8. śluza przeciwgazowa, 9. korytarz wejściowy ze szczeliną przeciw podmuchową, 11. poziomy korytarz wyjścia ewakuacyjnego, 12. wentylator układu usuwania gazów prochowych, 13. przewody odpowietrzające zbiorniki na łuski, 14. orylon

 

Fot. 03. Izba bojowa na ckm z wyjściem ewakuacyjnym.

PPK – jednokondygnacyjny schron do ognia bocznego na dwa ckmy i rkm [01] (ros. одноэтажный пулеметный полукапонир на две пулемётные установки i и ручной пулемёт) wznoszony był na Linii Mołotowa w kilku wersjach, oznaczanych numerami katalogowymi konstrukcji typowych. Poszczególne wersje schronów mogły się różnić odpornością na ostrzał, kubaturą, planem izb i podstawowym wyposażeniem.


Założenia konstrukcyjne

PPK – jednokondygnacyjny schron do ognia bocznego na dwa ciężkie karabiny maszynowe i rkm opisywany w niniejszym opracowaniu, został zaprojektowany jako obiekt drugiej linii obrony punktów oporu Linii Mołotowa lub jako schron bojowy, który zgodnie z planem taktycznym obrony nie znajdował się na założonym głównym kierunku natarcia nieprzyjaciela.

Schron otrzymuje standardowe rozwiązania stosowane w fortyfikacji stałej latach trzydziestych ubiegłego stulecia. Ściana czołowa i boczna posiadała nasyp kamienno – ziemny, chroniący przed ostrzałem od strony przedpola. Drugą ścianę boczną, z osadzonymi skrzynkowymi pancerzami strzelnic, uformowano tak, aby do minimum ograniczyć oddziaływanie skośnego ostrzału. Nad strzelnicami umieszczono okap. Zabezpieczał strzelnice przed ostrzałem z broni stromotorowej o dużych kalibrach. W nim osadzono zaczepy na wsporniki mat lub siatki maskującej. Dodatkową ochronę strzelnic przed ogniem skośnym stanowił masywny orylon.

Konstrukcję jednokondygnacyjnego schronu dostosowano tak, aby obiekt mógł być wznoszony również na terenach podmokłych lub z wysokim stanem wód. Ze względów ekonomicznych starano się wyeliminować konieczność budowy tzw. „wanny”, chroniącej obiekt przed przenikaniem do jego wnętrza wód gruntowych. Poniżej poziomu fundamentu znalazły się jedynie zbiorniki na łuski oraz szambo. Zrezygnowano z wyjścia ewakuacyjnego składającego się z pionowego szybu z włazem w jednym z pomieszczeń schronu, krótkiego poziomego korytarza pod fundamentem schronu i pionowego szybu przy zewnętrznej ścianie schronu. Podjęto decyzję o umieszczeniu wyjścia ewakuacyjnego w bocznej ścianie zewnętrznej izby bojowej. W przypadku zablokowania lub zakleszczenia ciężkich gazoszczelnych drzwi wejściowych, schron można było bezpiecznie opuścić po zdjęciu blokady z dwuteowników i pokonaniu krótkiego poziomego korytarza (Rys. 01, 11.). Żelbetonowa obudowa korytarza chroniła blokadę w ścianie schronu (Fot. 03) przed bezpośrednim ostrzałem nieprzyjaciela. Dojście do wyjścia ewakuacyjnego od strony zapola broniła gazoszczelna strzelnica dla ręcznego karabinu maszynowego (Fot. 02).


2. PPK – jednokondygnacyjny schron do ognia bocznego na dwa ckmy i rkm z wyjściem ewakuacyjnym w izbie bojowej – Linia Mołotowa

Fot. 04. PPK - jednokondygnacyjny schron do ognia bocznego na dwa ckmy i rkm. Tylna elewacja schronu. Od lewej: wejście do schronu, zamurowana strzelnica przeciw podmuchowa, strzelnica obrony zapola i wejścia do schronu, poniżej strzelnicy,pionowy szyn wyjścia ewakuacyjnego (Wólka Zamkowa, Brzeski Rejon Umocniony).
Fot. 04. Linia Mołotowa. PPK – jednokondygnacyjny schron do ognia bocznego na dwa ckmy i rkm. Tylna elewacja schronu. Od lewej: wejście do schronu, zamurowana strzelnica przeciw podmuchowa, strzelnica obrony zapola i wejścia do schronu, poniżej strzelnicy,pionowy szyn wyjścia ewakuacyjnego (Wólka Zamkowa, Brzeski Rejon Umocniony).
Fot. 05. Linia Mołotowa. PPK – jednokondygnacyjny schron do ognia bocznego na dwa ckmy i rkm. Tylna elewacja schronu. Od lewej: wejście do schronu, zamurowana strzelnica przeciw podmuchowa, strzelnica obrony zapola i wejścia do schronu, poniżej strzelnicy,pionowy szyn wyjścia ewakuacyjnego (Drohiczyn, Brzeski Rejon Umocniony).

Opisywana wersja jednokondygnacyjnego schronu broni maszynowej do ognia bocznego była często stosowana na Linii Mołotowa. Schron otrzymał wyjście ewakuacyjne. Wewnętrzny pionowy szyb znajdował się w prawej izbie bojowej przy strzelnicy obrony zapola (Fot. 07.). Zamykany był stalową pokrywą. Zewnętrzny pionowy szyb z klamrami umieszczono przy zewnętrznej ścianie, poniżej strzelnicy (Fot. 08.). Oba szyby połączone były krótkim poziomym korytarzem, przebiegającym poniżej fundamentu schronu. Korytarz zabezpieczony był blokadą, wykonaną z pionowo wsuwanych dwuteowników w dwa poprzeczne kanały.

Rys. 02. PPK – jednokondygnacyjny schron do ognia bocznego na dwa ckmy i rkm.

1. izba bojowa na ckm, 2. izba bojowa na ckm z wyjściem ewakuacyjnym, 3. izba dowodzenia, 4. korytarz i magazyn, 5. izba załogi, 6. izba zaplecza technicznego z filtrami przeciwchemicznymi i wentylatorami, 7. pomieszczenie socjalne ze strzelnicą obrony wejścia, 8. śluza przeciwgazowa, 9. korytarz wejściowy ze szczeliną przeciw podmuchową, 10. zewnętrzny, pionowy szyb wyjścia ewakuacyjnego, 12. wentylator układu usuwania gazów prochowych, 13. przewody odpowietrzające zbiorniki na łuski, 14. orylon.

Wyjście ewakuacyjne.
Fot. 06. Szyb wyjścia ewakuacyjnego pod strzelnicą obrony zapola.
Fot. 07. Cylindryczny szyb wyjścia ewakuacyjnego poniżej wnęki strzelnicy obrony zapola. Po prawej stronie niewidoczna strzelnica dla ckm Maxim wz. 1910.

Wyjście ewakuacyjne.
Fot. 08. Zewnętrzny szyb wyjścia ewakuacyjnego.
Fot. 09. Zewnętrzny szyb wyjścia ewakuacyjnego.

 


[01] typ schronu i jego wersje zostały opisane w opracowaniu: PPK – jednokondygnacyjny schron do ognia bocznego na dwa ckmy i rkm – Linia Mołotowa.

Linia Mołotowa – PDOT – jednokondygnacyjny schron na trzy ckm – wyjście ewakuacyjne

Posted on Posted in Fortyfikacje sowieckie
Opracował: Franz Aufmann

 

Fot. 01. PDOT – jednokondygnacyjny schron na trzy ckm i rkm od strony przedpola. (Podemszczyzna – Rawsko-Ruski Rejon Umocniony)

Schron na trzy stanowiska bojowe ciężkich karabinów maszynowych występował w kilku rozwiązaniach konstrukcyjnych. Poniższe opracowanie dotyczy jednokondygnacyjnego schronu na trzy ciężkie karabiny maszynowe i rkm (ros. одноэтажная ПДОТ на три пулемётные установки и ручной пулемёт, dalej w skrócie PDOT) w strzelnicy obrony wejścia i zapola. Schron został opracowany w 1940 roku i został umieszczony w katalogu konstrukcji typowych. Stanowiska bojowe 7,62 mm ciężkiego karabinu maszynowego wz. 1910 Maxim na podstawach fortecznych z 1939 roku chronione były staliwnymi gazoszczelnymi pancerzami skrzynkowymi (zestaw NPS-3). Każde z trzech stanowisk znajdowało się w oddzielnej izbie bojowej. Łączny sektor ostrzału broni głównej schronu wynosił 170 stopni a sektor ostrzału każdego stanowiska bojowego NPS -3 wynosił 60 stopni.

 

Rys. 01. Schemat PDOT – jednokondygnacyjnego schronu na 3 ckm. – 1. korytarz, – 2. śluza przeciwgazowa, – 3. korytarz ze strzelnicą obrony bezpośredniej, – 4. izba dowodzenia, – 5. – 6. – 7. izba bojowa ckm, – 8. izba załogi, – 9. izba filtrów, – 10. pomieszczenie socjalne ze strzelnicą obrony wejścia i zapola, włazem wyjścia ewakuacyjnego i WC, – 11. studnia, – 12. kotwy do mocowania stolika na wentylator, – 13. strzelnica obrony wejścia i zapola, – 14. właz szybu ewakuacyjnego, – 15. zewnętrzny szyb ewakuacyjny.

Dla schronu przewidziano strzelnicę obrony wejścia i zapola. Miała być wyposażona w gazoszczelny pancerz PZ-39 strzelnicy  (ros. пулеметная казематная установка ПЗ-39) dla ręcznego karabinu maszynowego.


Wyjście ewakuacyjne

Wyjście ewakuacyjne miało umożliwić załodze opuszczenie schronu w przypadku zaklinowania się wejściowych  drzwi pancernych. Składało się z dwóch równoległych pionowych szybów połączonych krótkim poziomym korytarzem pod fundamentem schronu (Rys. 01). Wyjście do szybu od strony izby socjalnej chronione było gazoszczelną okrągłą pokrywą lub czworokątną klapą. Poziomy odcinek korytarza pod fundamentem schronu zamykany był za pomocą dwuteowników wsuwanych w poprzeczny kanał. Czworokątny otwór szybu ewakuacyjnego znajdował się poniżej wnęki strzelnicy obrony zapola.
W przypadku wysokiego poziomu wód gruntowych, stosowano znacznie prostsze rozwiązania. Wyjście ewakuacyjne mogło być umieszczone w tylnej ścianie schronu (Fot. 02b) nad poziomem gruntu. Zabezpieczone było dwoma rzędami teowników, wsuwanych w pozycji pionowej w poprzeczny kanał. Takie rozwiązanie zastosowano w jednym ze schronów w pobliżu miejscowości Podemszczyzna (Rawsko-Ruski RU). Innym rozwiązaniem, bezpieczniejszym dla załogi obiektu, było wyjście ewakuacyjne umieszczone w ścianie pomiędzy izbą załogi a korytarzem wejściowym (Fot. 02a). Lokalizację obu rozwiązań zaznaczono na Rys. 02 i 03.

Fot. 02a. Wyjście ewakuacyjne w ścianie pomiędzy izbą załogi a korytarzem wejściowym do schronu. Fot. 02b. Wyjście ewakuacyjne w tylnej ścianie schronu.
Rys. 02. Schemat tylnej części PDOT – jednokondygnacyjnego schronu na 3 ckm. – 1. korytarz, – 2. śluza przeciwgazowa, – 3. korytarz ze strzelnicą obrony bezpośredniej, – 8. izba załogi, – 9. izba filtrów, – 10. pomieszczenie socjalne ze strzelnicą obrony wejścia i zapola, włazem wyjścia ewakuacyjnego i WC, – 11. studnia, – 12. kotwy do mocowania stolika na wentylator, – 13. strzelnica obrony wejścia i zapola, – 16. właz wyjścia ewakuacyjnego.
Rys. 03. Schemat tylnej części jednokondygnacyjnego schronu na 3 ckm. – 1. korytarz, – 2. śluza przeciwgazowa, – 3. korytarz ze strzelnicą obrony bezpośredniej, – 8. izba załogi, – 9. izba filtrów, – 10. pomieszczenie socjalne ze strzelnicą obrony wejścia i zapola, włazem wyjścia ewakuacyjnego i WC, – 11. studnia, – 12. kotwy do mocowania stolika na wentylator, – 13. strzelnica obrony wejścia i zapola, – 17. wyjście ewakuacyjne.

Więcej informacji o schronie w opracowaniu „PDOT – jednokondygnacyjny schron na trzy ckm„.

 

Fot. 03. PDOT – Jednokondygnacyjny schron na trzy ckm i rkm od strony przedpola. (Gromadzyn – Osowiecki Rejon Umocniony).